სამეგრელო

დღევანდელი სამეგრელო ტურისტებისათვის ისტორიული წარსულის გარდა მნიშვნელოვანია თავისი ბუნებრივი ლანდშაფტით. ლაშქრობებისა და ეკო ტურიზმის მოყვარულთათვის გამორჩეული სანახაობებია კოლხეთის ეროვნული პარკი, მარტვილის კანიონი, ტობავარჩხილისა და პალიასტომის ტბები. სამეგრელოში მდებარეობენ ცნობილი კლიმატური და ბალნეოლოგიური კურორტები – მენჯი და ლებარდე.
ისტორიული და კულტურული ძეგლებიდან აღსანიშნავია დადიანების სასახლე ზუგდიდში, საზაფხულო რეზიდენცია სალხინოში, ნოქალაქევი და რუხის ციხე.
ზაფხულში აქაური საზღვაო კურორტები – ანაკლია და განმუხური ტურისტების საყვარელი დასასვენებელი ადგილებია.

ისტორია

შორეულ წარსულში, სამეგრელო “ოქრომრავალი კოლხეთის” შემადგენლობაში შედიოდა. სამეგრელოს ტერიტორიაზე მცხოვრები მეგრელთა ეთნოგრაფიული ჯგუფი ანტიკურ წყაროებში მოხსენიებული კოლხების უშუალო მემკვიდრეები არიან. ზოგიერთი მკვლევარის მტკიცებით, სწორედ დღევანდელი ნოქალაქევის ადგილას მდებარეობდა მითიური ქალაქი აია, საიდანაც იასონმა, მედეამ და არგონავტებმა ოქროს საწმისი მოიპარეს.
აღსანიშნავია, რომ პირველი უძველესი ქართული მონეტის – კოლხური თეთრის მოჭრა სწორედ აქ დაიწყეს ძველი წელთაღრიცხვის VI საუკუნიდან.
ისტორიულად, დღევანდელი სამეგრელო ოდიშის სამთავროდ იხსენიებოდა და ერთიანი საქართველოს შემადგენლობაში შედიოდა. პირველი ცნობა ოდიშის ადმინისტრაციული სტატუსის შესახებ XII საუკუნის 80-იანი წლებით თარიღდება. თუმცა, ამ დროისათვის იგი, სულ ცოტა, ოთხი საუკუნე მაინც არსებობდა.
ოდიშის ერისთავები დადიანთა საგვარეულოს ეკუთვნოდნენ. აღსანიშნავია, რომ ოდიშის საერისთავოს ეკონომიკაში დიდ როლს ასრულებდა საზღვაო ვაჭრობა. XIV-XV სს. ოდიშის საერისთავოს სავაჭრო ურთიერთობა ჰქონდა ბიზანტიასთან, ტრაპიზონის იმპერიასთან, იტალიურ საზღვაო კოლონიებთან, ხმელთაშუა ზღვის აუზის ქვეყნებთან. ოდიშის უმნიშვნელოვანესი ნავსადგური იყო ფოთი, კემხელი (ყულევი), სათამაშია (ტამიში), კელასური, ცხუმი (სოხუმი).

ტრადიციები და კულტურა

სამეგრელოში ეზო-კარმიდამოს მოვლას მნიშვნელოვანი როლი უჭირავს. ითვლებოდა, რომ ეზო ოჯახის სახე იყო, ამიტომ ყოველი ოჯახი მის მოვლასა და გალამაზებას დიდ ყურადღებას უთმობდა. ამ წესს დღესაც ზედმიწევნით იცავენ სამეგრელოში.
სახლების ექსტერიერში ხშირად გამოყენებულია სხვადასხვა ორნამენტები და ჩუქურთმები. ასევე ხშირად შეხვდებით ორნამენტიან დაბალ ღობეებს, რომლის მიღმაც კარგად მოჩანს მოსწორებული, ვაკე ეზო. სახლის გვერდით ცალკე ჰქონდათ სამზარეულო, სადაც დროის ძირითად ნაწილს ატარებდნენ.
სამეგრელოს მოსახლეობის უმრავლესობა მეგრულ ენაზე საუბრობს. მრავალხმიანობით გამოირჩევა მეგრული ხახლური მუსიკა, რომლის სიტყვებიც მეგრულ ენაზე ჟღერდება. მელანქოლიური ტემპი და სევდა ამ სიმღერებს უფრო სასიამოვნო მოსასმენს ხდის. მეგრულ რომანტიკულ სიმღერებს ხშირად ჩონგურის აკომპანიმენტით ასრულებენ. ყველაზე ცნობილი მეგრული ხალხური სიმღერაა იავნანა ანუ “მეგრული ნანა”.
სამეგრელოში ახალი წლის პირველ დღეს “კალანდა”ეწოდება. ამ დღისთვის მზადდება ჩიჩილაკი, რომელსაც სადღესასწაულო დანიშნულება აქვს. ახალი წლის სუფრა სამეგრელოში წარმოუდგენელია მეგრული ტრადიციული კერძების გარეშე – საცივი, ხარჩო, ელარჯი, გებჟალია, მეგრული აჯიკა, კუპატი, ასევე მეგრული ხაჭაპური, ჭადი და მრავალი სხვა.

გეოგრაფია და კლიმატი

სამეგრელოს ჩრდილოეთით ესაზღვრება აფხაზეთი და სვანეთი, აღმოსავლეთით იმერეთი, სამხრეთით გურია, დასავლეთით – შავი ზღვა. რეგიონში ორი ლანდშაფტური ქვეოლქი გამოიყოფა – მთიანი სამეგრელო და ოდიშის ბარი. მთიანი სამეგრელო მოიცავს ეგრისის ქედს და ასხის მასივებს. ოდიშის ბარში შედის: კოლხეთის დაბლობი და ოდიშის ვაკე-დაბლობი.
სამეგრელოში ზღვის ნოტიო სუბტროპიკული ჰავაა გავრცელებული. ვაკე-დაბლობი გამოირჩევა ნოტიო, თბილი ჰავით, უთოვლო ზამთრითა და ცხელი ზაფხულით. საშუალო და მაღალმთიანი ზოლისთვის დამახასიათებელია ზომიერად ცივი ჰავა თოვლიანი ზამთრითა და ხანმოკლე ზაფხულით.