სვანეთი

სვანეთისთვის რელიეფი ერთ–ერთი მთავარი სავიზიტო ბარათია, თუმცა აუცილებელია აღინიშნოს, მისი უნიკალური კულტურული მახასიათებლებიც. ვიზიტორებისთვის, სვანეთი, პირველ რიგში, სვანურ კოშკებთან და მათ გასაოცარ ესთეტიკასთან ასოცირდება. უნიკალური მრავალხმიანი ფოლკლორი, სვანური ქუდი, ცეკვა, ტრადიციები და უგემრიელესი სამზარეულო, ის მთავარი მახასიათებლებია, რომლებითაც სვანეთი მუდმივად ახერხებს ქართველი თუ უცხოელი ვიზიტორების გაოცებას.

ისტორიული მხარე ნებისმიერ სეზონზე ტურისტულად აქტიურია და ვიზიტორებს სთავაზობს, როგორც საზაფულო სალაშქრო ტურებს, ასევე ზამთრის კურორტებს, უამრავ ისტორიულ ძეგლს და თანამედროვე კულტურულ ღირსშესანიშნაობებს.

რა ვნახოთ სვანეთში?

სვანეთის მრავალფეროვნება ნებისმიერი ტიპის მოგზაურს დაუვიწყარ თავგადასავლებს პირდება. კავკასიონის მთებთან მდებარე ულამაზეს კუთხეში თავმოყრილია ისტორიული ადგილები, ზამთრის კურორტები და გასაოცარი არქიტექტურული ნიმუშები.

სვანეთის მთავარი ღირსშესანიშნაობები სვანური კოშკებია, რომლებიც ორიგინალური არქიტექტურით და ისტორიული მნიშვნელობით გამოირჩევა. სვანეთში ასევე შეგიძლიათ უკეთ გაეცნოთ საქართველოს ჭედური ხელოვნების ისტორიას და მოინახულოთ სვანეთის ისტორიულ–ეთნოგრაფიული მუზეუმი. უძველესი მონასტრების მონახულებით, როგორიცაა ლამარია და ლაგურკა, საქართველოს წარსულში იმოგზაურებთ. სვანეთში ბევრი ისტორიული თუ ახლად აშენებული ტაძარია, რომელთა შორის პოპულარულია ჩვაბიანის მაცხოვრისა და მაცხავარიშის მთავარანგელოზთა ეკლესიები.

სვანეთი არც ექსტრემალური ტურიზმის მოყვარულებს ტოვებს თავგადასავლების გარეშე. ცნობილი სათხილამურო კურორტები, თეთნულდი და ჰაწვალი გაუკავალავ თოვლში სრიალის გასაოცარ შესაძლებლობებს გაძლევთ. ლაშქრობის მოყვარულებს, კი შეუძლიათ მოინახულონ ქორულდის ტბები და შდუგრას ჩანჩქერი. შესაბამისად, სვანეთი მდიდარი მხარეა, როგორც კულტურული მემკვიდრეობით, ასევე ბუნების ძეგლებით.

რა გავაკეთოთ სვანეთში?

სვანეთის კურორტებისა და დასახლებების მრავალფეროვნება გულგრილს არ დაგტოვებთ. აქ უამრავი გასაოცარი შესაძლებლობა გაქვთ იმისთვის, რომ გაატაროთ დრო როგორც აქტიურად, ასევე პასიურად. და თუ მაინც გაინტერესებთ რით შეგიძლიათ დაკავდეთ სვანეთში, პასუხი საკმაოდ დიდია:

ლაშქრობა და მთამსვლელობა

სვანეთი მოლაშქრეებისთვის და მთამსვლელებისთვის ერთ–ერთი საუკეთესო ტურისტული დანიშნულებაა. სვანეთი სალაშქრო ბილიკების მრავალფეროვნებით გამოირჩევა. ამასთან სვანეთი მყინვარების სამეფოა და შესაბამისად უნიკალური შესაძლებლობაა მთამსველებისთვის. აქ შეგიძლიათ სცადოთ ისეთი მწვერვალების დაპყრობა როგორიცაა თეთნულდი (4974 მ), ლაილა (4008 მ) და სხვა.

თხილამურებით სრიალი

ზამთრის ექსტრემალური სპოტისთვის, სვანეთის სათხილამურო კურორტები იდეალური არჩევანია. თეთნულდისა და ჰაწვალის კურორტებზე შესაძლებლობა გეძლევათ სხვადასხვა სირთულის ტრასაზე ისრიალოთ და იმგზავროთ საბაგიროებით.

ველოსპორტი

ველოსპორტის მოყვარულთათვის სვანეთის რელიეფი იდეალურია. განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს მესტია–უშგულის ბილიკი, რომელიც ხანგრძლივი, თუმცა რელიეფურად საინტერესო და კავკასიონის ხედებით, გამორჩეული მარშრუტია.

ცხენით გასეირნება

სვანეთში ვიზიტორებს საცხენოსნო ტურებითაც შეუძლიათ ისიამოვნონ. ცხენოსნობისთვის გამორჩეული მარშრუტია მესტია–უშგულის სალაშქრო ბილიკი, რომელიც მდინარე ადიჭალის ცხენით გადალახვასაც მოიცავს. მოგზაურები ხშირად სტუმრობენ ცხენით შდუგრას ჩანჩქერსა და სოფელ მაზერს.

ჯომარდობა

სვანეთის კლდოვანი რელიეფი ჯომარდებისთისაც გასაოცარ მარშრუტებს ქმნის. დღეს ჯომარდობისთვის ყველაზე პოპულარული მდინარე სვანეთში ნენსკრაა. აქ, ჯომარდობის სირთულის დონე III-IV დონეს შეესაბამება, შესაბამისად სვანეთის მდინარეები უფრო გამოცდილი ჯომარდებისთვისაა განკუთვნილი.

ესტუმროთ უძველეს სალოცავებს

სვანეთში უამრავი უძველესი ეკლესია და სამლოცველოა. საუკუნოვანი ტაძრების დიდი ნაწილი დანგრეულია, თუმცა ბევრი ისტორიული ძეგლი რესტავრირებულია. სვანეთის ისეთ სოფლებში როგორიცაა ნაკიფარი, კალაში და ლატალი უნიკალური ხატწერის ნიმუშებიც შეგიძლიათ დაათვალიეროთ.

სვანეთი ზამთარში

სვანეთის კავკასიონის ქედთან სიახლოვის გამო, ზამთარი ამ მხარეში დიდთოვლობით და დაბალი ტემპერატურით გამოირჩევა. თუმცა მეორე მხრივ, ეს იდეალურ პირობებს ქმნის ზამთრის კურორტების და განაკუთრებით, ზამთრის სპორტის მოყვარულთათვის.

ზამთარში სვანეთში განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს ქალაქი მესტია და კურორტები, თეთნულდი და ჰაწვალი. ალპინისტებისთვის თუ მოთხილამურეებისთვის ზამთარში სვანეთი იდეალური მარშრუტია იმისთვის, რომ ისიამოვნო მწვერვალების დაპყრობითა და სხვადასხვა სირთულის დონის მქონე სასრიალო ტრასებით. თუმცა გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ზამთარში მთიდან დაშვება ან მთაზე ასვლა ზვავსაშიშროებასთანაც კავშირდება, ამიტომ სვანეთი ზამთრის სეზონზე უფრო მეტად პროფესიონალი და გამოცდილი სპორტსმენებისთვისაა განკუთვნილი.

ქვემო სვანეთი

სვანეთის ისტორიული მხარე, ზემო და ქვემო სვანეთად იყოფა და ადმინისტრაციულად, ისინი სხვადასხვა კუთხეებში ერთიანდებიან (სამეგრელო ზემო სვანეთი და რაჭა–ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი). ზემო და ქვემო სვანეთი ერთმანეთისგან სვანეთის ქედით და მასზე გამავალი ლატფარის უღელტეხილით იყოფა. ქვემო სვანეთის ცენტრი ლენტეხია და ტერიოტრიულად მხარე ცხენისწყლის ხეობას და მურის ხიდს მოიცავს.

ქვემო სვანეთი, ზემო სვანეთის მსგავსად, კლდოვანი და რთული რელიეფით გამოირჩევა. ეს ისტორიული მხარე განსაკუთრებით პოპულარულია კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლებით, როგორიცაა ფაყის ღვთისმშობლის მიძინების სახ. ეკლესია და სკალდის მიქაელის და გაბრიელის ეკლესია. ამასთან ლენტეხთან ახლოს მდებარეობს კურორტი მუაში, რომელიც სამკურნალო მინერალური წყლითაა ცნობილი. მოლაშქრეებს კი ქვემო სვანეთში შეუძლიათ ისეთი გასაოცარი მარშრუტებით ისიამოვნონ, როგორიცაა შკედი–ლიხეთის და სასაში–ლაშიჭალის ბილიკები.

სვანეთის ისტორია

ისტორიულად სვანეთი უძველესი დროიდანაა დასახლებული. ყველაზე ძველი აღმოჩენები ძვ.წ VIII-VII ათასწლეულით თარიღდება. განსაკუთრებით აღსანიშნია ბრინჯაოს ხანის დასახლება ლენჯერსა და ცხმელურში, სპილენძის მაღაროები ლეფურსა და ზაგრაშში.

ძველი საქართველოს ისტორიაში, სვანეთი კოლხეთის სამეფოს შემადგენელი ნაწილი იყო და ის, ოქროს წარმოების ცენტრს წარმოადგენდა. სწორედ სვანეთში მოპოვებულ ოქროს უკავშირდება ოქროს საწმისის ლეგენდაც. ამის შემდეგ, სვანეთი ეგრისის სამეფოს შემადგენლობაში ჩნდება, სადაც სასანიანთა იმპერია უშედეგოდ ცდილობდა სვანეთის დაპყრობას.

შუა საუკუნეებში, სვანეთი საერისთავოს სახელით იხსენიება წყაროებში და მოიცავდა სვანეთის, ბალზემო სვანეთის და ქვემო სვანეთის ნაწილებს. 1800–იანი წლებიდან იწყება სვანეთის რუსეთის იმპერიაში მოქცევის პროცესები. მიუხედავად იმისა, რომ ქვემო სვანეთი რიგი მიზეზების გამო მალევე მოექცა რუსეთის ზეგავლენის ქვეშ, 1830–იან წლებამდე, ზემო სვანეთი, დამოუკიდებლობას ინარჩუნებდა. საბჭოთა პერიოდში, კი სვანეთი, საქართველოს სხვა კუთხეების მსგავსად რუსული მმართველობის ქვეშ საბოლოოდ მოექცა.

ტრადიციები და კულტურა

სვანეთის კულტურა უნიკალურია. მდებარეობიდან გამომდინარე, ისტორიულად სვანეთის მონასტრები ქვეყნის ერთ–ერთი მთვარი განძთსაცავი იყო. სვანეთში დღეს უამრავი ისტორიულად უმნიშვნელოვანესი ნიმუში ინახება, მათ შორისაა ადიშის ოთხთავი, უნიკალური ოქრომჭედლობის ნიმუშები და უძველესი მატყლისგან დამზადებული ნაბდები და ქუდები.

სვანური კულტურა ცნობილია მრავალხმიანი ფოლკლორითა და უნიკალური ცეკვით, სადაც იდეალურად ჩანს, სვანების მებრძოლი სული და ღირებულებები. სვანურ ფოლკლორში გამორჩეულია სამგლოვიარო სიმღერა “ზარი.” უნდა აღინიშნოს სვანური ტრადიციული საკრავი ჩანგი, რომელიც შუმერული არფის მსგავსი მუსიკალური ინსტრუმენტია. სვანური კულტურის განუყოფელი ნაწილია ნადირობა, დღესასწაული ლიფინალი და ლემის დროშა, რომელიც ითარგმნება როგორც ლომი. ასევე ცნობილი დღესასწაულია ლამპრობა, რომელიც ქრისტიანულად, მირქმის დღესასწაულს უკავშირდება. ტრადიციის მიხედვით, ლამპრობა სვანეთში 1 თებერვალს აღინიშნება. დღესასწაულის დროს თითოეულ ოჯახში ინთება იმდენი ხელნაკეთი ლამპარი, რამდენი ოჯახის წევრიცაა.

აუცილებელია აღინიშნოს სვანეთის უნიკალური სამზარეულო. მათი მთავარი კერძი კუბდარია, იგივე ხაჭაპური ხორცითა და ტრადიციული სანელებლებით. ცნობილი სვანური კერძებია შუშა, ჭვიშტარი და თაშმიჯაბი. სვანეთში და არა მარტო, ასევე ფართოდ გამოყენებადია ტრადიციული სანელებელი – სვანური მარილი, რომელიც რამდენიმე ინგრედიენტს შეიცავს და სპეფიციური სურნელით გამოირჩევა.

სვანური ენა

სვანეთის კულტურის უნიკალურობას ნათლად აჩვენებს სვანური ენის არსებობაც. ის ქართველურ ენათა ჯგუფს განეკუთვნება და მასზე დაახლოებით 30 000–ზე მეტი ადამიანი საუბრობს. სვანური ენა არაოფიციალურად გამოიყენება სვანეთის მაცხოვრებლებს შორის. დამწერლობა მხედრულია და ენას არ გააჩნია ოფიციალური წერილობითი სტანდარტი.

დაზუსტებით არ არის ცნობილი, თუმცა ნავარაუდებია, რომ სვანური ენა ძვ.წ II ათასწლეულიდან იღებს სათავეს. ქართული ენისგან, ის ფონეტიკით გამოირჩევა და ახასიათებს ძველი ქართულისთვის დამახასიათებელი ბგერები და გრძელი ხმოვნები.

გეოგრაფია და კლიმატი

სვანეთი კავკასიონის ქედის სამხრეთ კალთებზე, საქართველოს ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარეობს. შესაბამისად, მისი რელიეფი კლდოვანი და მთა–გორიანია. სვანეთი მწვერვალების სიმრავლით გამოირჩევა, საიდანაც აღსანიშნია თეთნულდი, უშბა და შხარა. ადმინისტრაციულად მას ესაზღვრება სამეგრელო, აფხაზეთი, და რაჭა.

მდებარეობიდან გამომდინარე, სვანეთში ზამთარი გრძელი და ცივი, ხოლო ზაფხული ზომიერად თბილი და მშრალია. წლიური საშუალო ტემპერატურა 6 ცელსიუსამდეა. ზამთარში ტემპერატურა საშუალოდ -15 გრადუსს აღწევს.